ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: Μια κομβική ιδιωτικοποίηση (που δεν πρέπει να περάσει)

Ο τρόπος διαμόρφωσης του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας έχει καθορίσει (και θα συνεχίσει να καθορίζει) τις δυνατότητες αλλά και τα όρια άσκησης ενεργειακής πολιτικής, αλλά και πολιτικής γενικότερα. Το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος αποτελεί μια υποδομή πρωτεύουσας σημασίας, απολύτως κρίσιμη ως προς την προοπτική αναπροσανατολισμού προς μια δίκαιη κοινωνία και ένα βιώσιμο περιβάλλον. Η ιδιωτικοποίηση του φορέα, στον οποίο ανήκει (ΑΔΜΗΕ) θα αποτελέσει μια αρνητική εξέλιξη με κομβική σημασία. Μια εξέλιξη δύσκολα αντιστρέψιμη από μια κυβέρνηση της αριστεράς. Μια εξέλιξη που θα δυσχεράνει, ενδεχομένως όσο καμία άλλη στο επίπεδο των ιδιωτικοποιήσεων, το έργο μιας κυβέρνησης της αριστεράς.

Οι υλικές διατάξεις του δικτύου μεταφοράς δεν αντιστοιχούν σε κάτι ταξικά ουδέτερο. Στις διατάξεις αυτές εγγράφονται κομβικές πολιτικές επιλογές, που ευνοούν συγκεκριμένες εκδοχές για την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Οι διαδρομές που επιλέχθηκαν τα τελευταία 60 χρόνια για τα 11 χιλιάδες χιλιόμετρα γραμμών (εναέριων, υπόγειων και υποθαλάσσιων, ολοένα και πιο υψηλής τάσης), οι αυτοματισμοί και οι άλλοι μηχανισμοί των 220 υποσταθμών και των 3 εθνικών κέντρων ελέγχου, οι διεθνείς συνδέσεις που αναπτύχθηκαν (όπως και αυτές που δεν αναπτύχθηκαν) με γείτονες χώρες, επηρέασαν καθοριστικά τη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας και τις σχέσεις της με τις κοινωνίες άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Παράγοντας γεωπολιτικής ευστάθειας 

Ασκώντας πολιτική με αφανή τρόπο, μέσω επιλογών που αφορούν τόσο τη χάραξη γραμμών όσο και την τεχνική σύνθεση αυτών των γραμμών, ο ιδιοκτήτης του δικτύου μεταφοράς ήταν και είναι ένας κρίσιμος παράγοντας διαμόρφωσης γεωπολιτικής ευστάθειας και αστάθειας. Από την πρώτη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή μέχρι και την τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, και μέχρι σήμερα, οι περιορισμοί και οι ευελιξίες του ελληνικού δικτύου μεταφοράς ενέργειας επηρέασαν κατά πολύ τη σχέση της Ελλάδας με την Ευρώπη, τις σχέσεις με τον ανεπτυγμένο καπιταλισμό, τις σχέσεις με τον υπαρκτό σοσιαλισμό. Ως προς το εσωτερικό της χώρας, ο συγκεκριμένος τρόπος διαμόρφωσης του δικτύου μεταφοράς καθόρισε, μεταξύ άλλων, τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η βιομηχανία. Αυτό το είχε κατανοήσει πολύ καλά η αριστερά την μοναδική φορά (πριν το παρόν) που φάνηκε ότι θα μπορούσε να διεκδικήσει την εξουσία. Κι αν η σοβιετικού-τύπου εκβιομηχάνιση που πρότειναν οι αριστεροί μηχανικοί και οικονομολόγοι στη δεκαετία του 1940 δεν μπορεί να αποτελεί όραμα για τη δική μας αριστερά, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Δημήτρης Μπάτσης1 και οι σύντροφοί του επέλεξαν ορθά να οργανώσουν τη δική τους πρόταση για τη μεταπολεμική κοινωνία γύρω από την ενδελεχή μελέτη της πρότασης ανάπτυξης του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας των ταξικών τους αντιπάλων (της δεξιάς και της ακροδεξιάς της δικής τους εποχής). Η διεκδίκηση της ηγεμονίας από την αριστερά σήμερα προϋποθέτει την εκπόνηση και υλοποίηση του δικού της σχεδίου για ένα δημόσιο δίκτυο ενέργειας. 

Με κοινωνικό προσανατολισμό 

Τα τεχνικά όρια ενός δικτύου δείχνουν πάντα και τα όρια εγχειρημάτων που αναφέρονται σε ένα διαφορετικό κοινωνικό προσανατολισμό. Πολύ χαρακτηριστικά, η πομπώδης μνημονιακή πρόταση για μαζική παραγωγή ηλεκτρισμού από μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, με σκοπό την εξαγωγή του ρεύματος στη Βόρεια Ευρώπη για να αποπληρωθεί το χρέος (Πρόγραμμα Ήλιος), κόλλησε στην ανυπαρξία συνδέσεων και διαδρομών για τη μεταφορά του ρεύματος στο εξωτερικό της χώρας. Αλλά και η μαζική εγκατάσταση μικρής κλίμακας αιολικών και ηλιακών διατάξεων είναι εξαρχής καταδικασμένη όσο δεν μετασχηματίζεται κατάλληλα το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς.

Ο οικολογικός μετασχηματισμός της παραγωγής και τα πολλά καλά του (η έρευνα που θα τον υποστηρίζει, οι μόνιμες και ποιοτικές θέσεις εργασίας για πολλούς, η αποκέντρωση, η δημιουργικότητα με βάση τον συνεταιρισμό, τα συνεργαζόμενα δίκτυα μικρών επιχειρήσεων σε επιλεγμένες και προσαρμοσμένες νέες και παλιές τεχνολογίες, σε βιολογική γεωργία, σε κτηνοτροφία και σε τουρισμό), θα προχωράει μαζί με τη διαμόρφωση ενός δικτύου μεταφοράς ενέργειας που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός τέτοιου μετασχηματισμού.

Ένα δίκτυο που θα ξεκινά από το υπάρχον για να το μετασχηματίσει όμως σταδιακά αλλά αποφασιστικά, δια της τροποποίησης και προσαρμογής του σε παραγωγή και χρήση που θα βασίζεται σε διασπορά και αποκέντρωση της παραγωγής, σε κοινοτικά/συνεταιριστικά δίκτυα, σε κριτική ενσωμάτωση τεχνικών εξοικονόμησης και κατανομής ρίσκων, σε επινόηση τεχνικών μαζικής αποθήκευσης ενέργειας με βάση όσο το δυνατόν πιο πολλές αλλά και πιο μικρές εγκαταστάσεις. Ένα δίκτυο μεταφοράς σχεδιασμένο να υποστηρίζει εντέλει την αυτοπαραγωγή ή συνεταιριστική παραγωγή και κάθε τι άλλο που θα περιορίζει το κύκλωμα της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής ενέργειας (για διάθεσή της ως εμπόρευμα). Για να μπορούμε να μιλάμε για ενέργεια που δεν θα είναι πράγματι εμπόρευμα αλλά δημόσιο αγαθό.

Το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς, η πραγματική βάση κάθε μετασχηματισμού, εκπροσωπεί ένα ανυπολόγιστο κεφάλαιο. Πέρα από τις αμέτρητες υλικές διατάξεις και την σύνδεσή τους σε εθνικό (και διεθνικά διασυνδεμένο) δίκτυο, υπάρχει η γη και η υπόλοιπη φύση που ενσωματώνεται σε αυτό. Περιουσία που διατέθηκε σε μια δημόσια επιχείρηση κοινής ωφέλειας με προνομιακούς όρους, η οποία σήμερα λανθάνει στους περιοριστικούς υπολογισμούς των νεοφιλελεύθερων εκποιητών της. Περιουσία που το κράτος συγκέντρωσε σταδιακά, γιατί δεν μπορούσε αλλιώς, κατά τη διάρκεια δεκαετιών. 

Εγγενώς παρών 

Το κεφάλαιο που απαιτήθηκε για τη διαμόρφωση του δικτύου είναι τόσο μεγάλο, ώστε ενσωματώθηκε σε αυτό, κατά τρόπο οργανικό, το μέλλον των εργαζομένων της επιχείρησης κοινής ωφέλειας (π.χ. το κεφάλαιο για την ασφάλισή τους). Όπως επίσης και ένα τεράστιο κεφάλαιο από τραπεζικά δάνεια που διατέθηκαν με προϋπόθεση την εγγύηση του δημοσίου. Στο δίκτυο μεταφοράς εκπροσωπούνται με αδιάσπαστο τρόπο δημόσιες δεσμεύσεις, υποχρεώσεις και προοπτικές, πολύ μεγαλύτερης αξίας από τις λίγες εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για τα οποία προσπαθεί να το εκποιήσει η συγκυβέρνηση. Και είναι νομίζουμε πολύ λίγο και το ενάμιση δισ. ευρώ στο οποίο το αποτιμούν οι πιο καλοπροαίρετοι. Το κράτος είναι εγγενώς παρών σε κάθε τι που έχει να κάνει με το δίκτυο μεταφοράς. Από την άποψη αυτή το δίκτυο μεταφοράς είναι ανεκτίμητο. Γι' αυτό και οι μαθητευόμενοι μάγοι του ακραίου νεοφιλελευθερισμού του μνημονίου το ιδιωτικοποιούν, χωρίς να το ιδιωτικοποιούν. Για την ακρίβεια, σπάνε το κράτος, όπως αυτό αποτυπώνεται στο δίκτυο μεταφοράς, στα δύο. Το κέρδος από το δίκτυο θα παραχωρηθεί σε κάποιον ιδιώτη. Το δημόσιο, οι πολλοί, θα αναλάβουν το χρέος.

Θα πληρώνει δηλαδή το δημόσιο το χρέος για να εξασφαλίζεται το κέρδος του ιδιώτη.
Οι παρενέργειες θα μπορούσαν να αποδειχθούν απρόβλεπτα τραγικές για την ενεργειακή και τη συνολική οικονομία. Στα όσα σημαντικά αναφέρθηκαν τηλεγραφικά παραπάνω (περιορισμοί σε εξωτερική πολιτική, παρεμπόδιση αναπτυξιακών σχεδιασμών υπέρ των πολλών και του περιβάλλοντός τους) θα μπορούσαν να προστεθούν πολλά. Το ενιαίο εθνικό τιμολόγιο, απόλυτη προτεραιότητα για μια χώρα νησιωτική και ορεινή, θα υπονομευθεί καίρια. Το κέρδος ιδιωτών και όχι το συλλογικό όφελος θα καθορίζει την ανάπτυξη του δικτύου. Μεταξύ άλλων, αυτό μπορεί να σημαίνει επιλογή καυσίμων που θα είναι συγκριτικά πιο ρυπογόνα. Η συντήρηση του δικτύου θα είναι αβέβαιη, αυτό δείχνει άλλωστε και η μέχρι σήμερα διεθνής εμπειρία (χαρακτηριστική είναι η πολύ πρόσφατη περίπτωση της Πορτογαλίας). Με όλες τις επικινδυνότητες που αυτό συνεπάγεται.

Το υπάρχον κρατικό δίκτυο μεταφοράς της χώρας δεν είναι αυτό που προσιδιάζει στο αριστερό και οικολογικό όραμά μας. Για να μπορούμε να το μετασχηματίσουμε όμως στο δημόσιο δίκτυο που χρειάζεται η κοινωνία και το περιβάλλον πρέπει να το έχουμε στην διάθεσή μας. 

Η πρώτη προτεραιότητα είναι επομένως ο κάθε μορφής δημοκρατικός αγώνας για να μην ιδιωτικοποιηθεί.

Τέλης Τύμπας - Αλέξης Χαρίτσης - Γιάννης Μάργαρης

Μέλη γραμματείας Τμήματος Ενέργειας ΣΥΡΙΖΑ

1 Ο Δημήτρης Μπάτσης εκτελέστηκε με την κατηγορία της κατασκοπίας στις 30 Μαρτίου 1952 μαζί με τους Νίκο Μπελογιάννη, Ηλία Αργυριάδη και Νίκο Καλούμενο. Με το βιβλίο του «Η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα» [εκδόσεις «Τα νέα βιβλία Α.Ε., εκδοτικός οίκος του ΚΚΕ, Μάιος 1947] αποκάλυψε τη «σύμβαση Cooper», που υπεγράφη το 1940 και έληξε τον Δεκέμβρη του 2010 και εκχωρούσε την πλήρη αξιοποίηση και εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της χώρας καθώς και του υδάτινου πλούτου σε ένα consortium αμερικανικών εταιρειών.